06 მაისი, 2025

კავკასიაში მიწის საფარის ცვლილებები ნახევარი საუკუნის განმავლობაში, მიღებული Corona-ს სადაზვერვო და Landsat-ის თანამგზავრების სურათებიდან

დედამიწის ზედაპირის რაობის ცვლილების შესწავლის ყველაზე ეფექტური და სანდო გზაა სატელიტური გამოსახულებების ანალიზი. ამ გზით მსოფლიოში უკვე ჩატარებულია მრავალი კვლევა. ეს კვლევები ჩვეულებრივ იყენებენ იმ მაღალი გარჩევადობის გამოსახულებებს (ძირითადად 30-მ Landsat-ისა), რომელთა მოპოვებაც დაიწყო 1980-იანი წლების დასაწყისში. ამიტომ ამ კვლევებში გამოტოვებულია მიწის საფარის მნიშვნელოვანი ცვლილებები მანამდე ანუ უფრო ადრე ვიდრე 1980 წელი. არადა ყველაზე დიდი […]

1 min read

ჩვეულებრივი უთხოვარი (Taxus baccata) როგორც კლიმატის არქივი: ტემპერატურის ცვლილება საქართველოში ბოლო 200 წლის განმავლობაში

გამოქვეყნდა ჩვენი ახალი კვლევა. იგი არის პირველი დენდროკლიმატური კვლევა კავკასიაში, რომელიც აკავშირებს ნაკრძალ ბაწარაში არსებული უთხოვრების წლიური რგოლების სისქეს კლიმატთან ბოლო 500 წლის განმავლობაში და სანდოდ ადგენს ჰაერის ტემპერატურის ცვლილებას ბოლო 200 წლის განმავლობაში. ამ კვლევის თანახმად ზამთრის ტემპერატურა გაიზარდა 1858 წლიდან, პიკს მიაღწია 1940-იან წლებში, რასაც მოჰყვა მკაფიო გაგრილების პერიოდი, რომელიც გაგრძელდა 1970-1980-იან წლებში. […]

1 min read

ეთნობიოლოგია: ხიდი ბუნებასა და კულტურას შორის

წარმოგიდგენთ ეთნობიოლოგიას, ახალგაზრდა მეცნიერებას, რომელიც სწავლობს ადამიანსა და ბუნებას შორის ურთიერთობას. მისი სამი ძირითადი შემადგენელი ნაწილია ეთნობოტანიკა, ეთნოზოოლოგია და ეთნოეკოლოგია. ვამბობთ, რომ ეს ახალგაზრდა მეცნიერებაა, რომელმაც ჩამოყალიბება გასულ საუკუნეში დაიწყო, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ეთნობიოლოგიის ელემენტები შეიძლება ისეთივე ძველი იყოს, როგორც თვით ზოოლოგია და ბოტანიკა. ჯერ კიდევ არისტოტელე სისტემატურად სწავლობდა ცხოველებს და ზოოლოგიის ბევრი საკითხი […]

1 min read

ვეგეტარიანელი “ტილები”

თივაჭამიები (Psocodea), ასევე ცნობილები როგორც წიგნის და ქერქის ტილები, არასრული მეტამორფოზის მქონე მწერების რიგია, რომელიც დღესდღეობით 6000 ცნობილ სახეობას დაითვლის მსოფლიოს მაშტაბით. თივაჭამიები ხშირად მოიაზრებიან როგორც ყველაზე პრიმიტიული ნახევარხეშეშფრთიანები. მიუხედავად იმისა, რომ მათი უახლოესი ნათესავები ყველასთვის კარგად ცნობილი სისხლისმწოველი ტილები არიან, თივაჭამიები პარაზიტები არ არიან, მათი რაციონი ძირითადად ორგანული ნარჩენებისა, სოკოსა და მიკროფლორისგან შედგება. ისინი […]

1 min read

ზრუნვა შთამომავლობაზე: მსოფლიოს საუკეთესო დედები

შთამომავლობაზე ზრუნვა დამოუკიდებლად განვითარდა ცხოველთა სამეფოს სხვადასხვა ჯგუფებში და თავის მხრივ აჩენს კითხვას, თუ რატომ ახასიათებს ეს ფენომენი რომელიმე კონკრეტულ სახეობას და არა სხვას. მიუხედავად იმისა, რომ შთამომავლობაზე ზრუნვა მშობლისგან გარკვეულ დანახარჯებს მოითხოვს, მას, როგორც წესი, მნიშვნელოვანი სარგელობა მოაქვს შთამომავლობის გადარჩენის, ზრდის და შემდგომი გამრავლების თვალსაზრისით. ფართოდ გავრცელებული მოსაზრების საპირისპიროდ, არა ხერხემლიანები, არამედ უხერმლო ცხოველების […]

1 min read

სქესი და გამრავლება: რატომ არსებობენ მამრები?

ჩვენ ვიცით, რომ გამრავლებისთვის ორი სქესის ინდივიდები უნდა არსებობდნენ. თუმცა, ეს სულ ცოტა არაა უნივერსალური წესი. მაშ რისთვის გააჩინა ბუნებამ სქესობრივი გამრავლება? ბუნებაში გამრავლება უკავშირდება ორი სქესის ინდივიდების შეჯვარებას. ძუძუმწოვრებს, ფრინველებს, ქვეწარმავლებს და თევზებს, მწერებს და ობობებს გააჩნიათ მამრები, რომლებიც ანაყოფიერებენ იგივე სახეობის მდედრებს და ამის შედეგად განვითარებას იწყებს ახალი ორგანიზმი. მცენარეებშიც კი არსებობს „მამრი“ […]

1 min read

რას გვაძლევს ცოდნა ადამიანთა ძველი საზოგადოებების, ეკოსისტემებისა და პოპულაციური გენეტიკის შესახებ?

აი გამოქვეყნდა ჩვენი ახალი კვლევა, რომელიც ადგენს და ათარიღებს სამხრეთ კავკასიური ლინგვისტური ოჯახის (ე.ი. ქართველური ლინგვისტური ოჯახის) ფილოგენიას ბაიესური მეთოდით და ავლენს მისი წარმოშობის ადგილს. ქართველური ენების წარმოშობის ადგილს და გაყოფის მიზეზებს ვადგენთ (1) ძველი არეალებით იმ ცხოველებისა და მცენარეებისა, რომელთა სახელები აღდგება საერთო-ქართველურ ძირებამდე, (2) წარსული კულტურების გავრცელების ადგილებით და (3) წარსულ და არსებულ […]

1 min read

ევოლუცია მთაში: რატომ არის ამდენი ხვლიკის სახეობა კავკასიაში? 

მართლები იყვნენ თუ არა ჩარლზ დარვინი და ერნსტ მაირი? კავკასიურ ხვლიკებზე ჩატარებული კვლევა აჩვენებს: დიახ, იყვნენ. ჩარლზ დარვინმა ივარაუდა, რომ გეოგრაფიული იზოლაცია ბუნებრივი გადარჩევის აუცილებელი წინაპირობაა. „ბიგლზე“ მოგზაურობისას, თვალში მოხვდა გალაპაგოსის კუნძულებზე ჩიტ მთიულების მრავალფეროვნება. მან დაწერა რომ, ალბათ, მთიულას ერთი სახეობა ოდესღაც გავრცელდა სხვადასხვა კუნძულზე და ბუნებრივმა გადარჩევამ განაპირობა მისი დაყოფა მრავალ სახეობათ. XX […]

1 min read

ბატონების ბაღი

რა ვიცით ბოტანიკური ბაღების შესახებ? ეს კითხვა საზოგადოებას ალბათ ორ ჯგუფად გაჰყოფს, იმ აზრით, რომ ბოტანიკური ბაღების შესახებ ან ვიცით ძალიან ბევრი (სპეციალისტებმა — ბიოლოგებმა, არქიტექტორებმა, მებაღეებმა, განათლების მუშაკებმა, ქალაქის მმართველობის წარმომადგენლებმა), ან ძალიან ცოტა (ჩვეულებრივმა მოქალაქეებმა). პირველები შედარებით უმცირესობაა, მეორენი კი ალბათ დიდი უმრავლესობა. ამ ორი ჯგუფის გარდა კიდევ შეიძლება იყოს ძალიან ცოტა ხალხი, […]

1 min read